بیانیه شورای امنیت ملی ، ریاست‌جمهوری و وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توقف برخی اقدامات ذیل برجام، با واکنش‌های متعددی از سوی جامعه جهانی مواجه شد.
صبح امروز (چهارشنبه) ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ بود که شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای از توقف برخی اقدامات تهران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خبر داده و و به کشورهای باقیمانده در توافق ۶۰ روز فرصت داد تا تعهدات خود به ویژه در حوزه های بانکی و نفتی را اجرا کنند. (جزئیات بیشتر)
حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز در جلسه هیأت وزیران طی سخنانی با اشاره به تصمیم ایران مبنی بر توقف برخی تعهدات خود ذیل برجام و تاکید بر اینکه بیانیه شورای امنیت ملی به معنای خروج از توافقه هسته‌ای نیست، گفت: «اقدام امروز ایران توقف دو اقدام است یا به بیان دیگر، دو فروش را انجام نمی‌دهیم؛ نه اورانیوم غنی شده را از امروز می‌فروشیم، نه آب سنگین‌مان را».
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پس از این بیانیه‌ها، ضمن تاکید بر اینکه اقدامات مذکور در چهارچوب برجام است، درصفحه شخصی توئیتر خود خطاب به اروپایی‌ها نوشت: «بعد از یک سال صبر، ایران اقداماتی را که آمریکا اجرای آنها را غیرممکن کرده بود، متوقف کرد... اتحادیه اروپا و گروه ۳+۲ (فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین) برای تغییر این وضعیت، فرصت رو به اتمامی دارد». (جزئیات بیشتر)
این اظهارات مبنی بر توقف برخی اقدامات ایران ذیل برجام، با واکنش‌های مختلفی از سوی مقامات و کارشناسان بین‌المللی مواجه شد.
«ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد اگر ایران تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای را اجرا نکند، مسئله احیای رژیم تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی روی میز خواهد بود (+).
همزمان با لودریان، «فلورنس پارلی» وزیر دفاع فرانسه نیز در یک مصاحبه رادیویی گفت هیچ چیزی بدتر از خروج ایران از توافق هسته‌ای نیست اما کشورهای اروپایی خواستار حفظ برجام هستند (+). پارلی با بیان اینکه توافق هسته‌ای ایران برای ماه‌ها بود که تضعیف شده بود، از تلاش بریتانیا، فرانسه و آلمان برای زنده نگهداشتن برجام و کمک به اقتصاد ایران علی‌رغم تحریم‌ها خبر داد.
وی همچنین تاکید کرد: «(تحریم) یکی از چیزهایی است که بررسی خواهد شد. امروز تحریمی (مرتبط با هسته‌ای) از سوی اروپا بر ایران اعمال نشده زیرا ایران تا کنون همواره به تعهداتش عمل کرده است. اگر این تعهدات اجرا نشود، به‌طور معمول این بحث مطرح می‌شود».
لودریان، ماکرون، پارلی
«کنستانتین کساچف» رئیس کمیته امور بین‌الملل شورای فدراسیون روسیه (دوما) ضمن تاکید بر اینکه ایالات متحده مقصر اصلی تعلیق برخی از تعهدات ایران ذیل برجام است، گفت: «ما از موضع ایران در اعلام آمادگی برای مذاکره با اروپایی‌ها استقبال می‌کنیم و آمریکایی‌ها نیز باید همین آمادگی را نشان دهند». (+) وی در ادامه گفت که این تصمیم ایران به معنای رد توافق هسته‌ای نیست بلکه بیشتر نوعی «کنش و واکنش دیپلماتیک» است.
وزارت خارجه چین اما در واکنش به تصمیم ایران برای توقف برخی اقدامات ذیل برجام، با بیان اینکه تهران هم‌اکنون تعهدات خود را به‌طور کامل اجرا می‌کند (+) از تمام طرف‌های دخیل ازجمله ایران خواست که اجرای کامل الزامات ذیل توافق هسته‌ای را در دستور کار خود قرار دهند.
«ژوزف بورل» وزیر خارجه اسپانیا در گفت‌وگویی با شبکه یک تلویزیون این کشور گفت دولت آمریکا با خروج از برجام، اقدام بدی را صورت داد و زمینه ساز تصمیم اخیر ایران شد (+). بورل همچنین افزود: «البته خوشبختانه تصمیم امروز ایران تا آنجایی که اطلاع دارم به معنی خروج از برجام نیست و در چارچوب این توافق اتخاذ شده است. هر چند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این خصوص مسئول ارزیابی و تشخیص چارچوب‌های اجرای توافق برجام است».
«ادگارز رینکِویچ» وزیر خارجه لتونی نیز در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «تصمیم ایران به عقب‌نشینی از بخشی از توافق هسته‌ای تاسف‌بار است. این تصمیم اثرات منفی بر امنیت منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت. اتحادیه اروپا به‌عنوان یکی از کارگزاران برجام باید این تحولات را بررسی کرده و واکنش مناسب نشان دهد».
«بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در واکنشی عجولانه به این تصمیم ایران، مدعی شد که جمهوری اسلامی می‌خواهد برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد اما تل‌آویو اجازه دستیابی این کشور به تسلیحات اتمی را نمی‌دهد (+). وی همچنین مدعی شد که رژیم صهیونیستی به مبارزه با کسانی که قصد کشتار صهیونیست‌ها را دارند، ادامه می‌دهد.
«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه طی نشست خبری مشترک با ظریف در مسکو، گفت: «اوضاع پیرامون برجام به دلیل خروج آمریکا از این توافق متشنج‌تر شده است. این توافق به تأیید شورای امنیت سازمان ملل رسیده بود.» (+). وی با بیان اینکه روسیه برای پایبندی ایران به برجام ارزش بالایی قائل است، افزود: «نامه رئیس‌جمهور ایران با دقت مورد بررسی قرار خواهد گرفت».
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی ریاست جمهوری روسیه نیز گفت تصمیم ایران برای ترک برخی تعهداتش ذیل برجام درپی فشارهای خارجی بوده است (+). پسکوف در واکنش به اظهارات وزیر خارجه فرانسه تاکید کرد: «هنوز زود است که بخواهیم درباره بازگشت رژیم تحریم‌ها علیه ایران صحبت کنیم... مسکو به توافق هسته‌ای با ایران پایبند است».
دولت آلمان ضمن ابراز تاسف از بیانیه امروز دولت ایران در زمینه پایان دو تعهد برجامی این کشور و دادن مهلت ۶۰ روزه به طرف‌های باقیمانده در این توافق برای عمل به تعهداتشان از تهران خواست تا هیچ اقدام تهاجمی صورت ندهد (+). یک سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز با بیان اینکه برلین تمایل دارد تا توافق هسته‌ای ایران زنده نگاه داشته شود، گفت تا زمانی که ایران به تعهداتش پایبند باشد آلمان نیز به الزاماتش متعهد است.
«مارک فیلد» معاون وزیر خارجه بریتانیا در امور آسیا و اقیانوسیه با تشویق تمام کشورها از جمله چین و روسیه به اجرای تعلیق تحریم‌های ایران (+) اما به تهران هشدار داد: «عقب‌نشینی ایران از برخی تعهداتش ذیل برجام، گامی غیرقابل قبول است. ایران باید از برداشتن گام‌های تنش‌زای بیشتر اجتناب کرده و به تعهداتش پایبند بماند».
«خاویر سولانا» مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به این اقدامات ایران گفت اتحادیه اروپا باید مانع تنش‌زایی بیشتر در منطقه شود. سوالانا همچنین افزود: «ایران نباید از توافق خارج شود. دیگر امضاکنندگان (برجام) نیز نباید ایران را تنها بگذارند. شکست و افتراق، خبری بسیار بد است».
«کارل بیلت» نخست‌وزیر پیشین سوئد و عضو کنونی شورای اروپا در امور خارجه در صفحه توئیتر خود نوشت: «شکی نیست که در دولت ترامپ، اشخاصی وجود دارند که فعالانه آغاز جنگ با ایران را تحریک می‌کنند... بازی خطرناکی شروع شده است».
دکتر «لزلی وینیاموری» رئیس مدرسه امور داخلی در اندیشکده «چتِم‌هاوس» نیز تحلیل کرد: «سیاست، مانند فیزیک نیست. کنش‌های ایستا هم واکنش‌هایی را درپی دارند، حتی با تاخیر. عواقب تصمیم ترامپ در خروج از برجام، به شکل آماده‌شدن ایران برای اعلام کاهش تعهداتش نمایان شد. این البته فشارهای بیشتری روی روابط فراآتلانتیک می‌گذارد».
«ریچارد جانسون» از مدیران سازمان غیردولتی «طرح تهدید هسته‌ای» ضمن خفیف و ملایم توصیف کردن واکنش ایران به نقض تعهدات مکرر آمریکا و اروپا می‌گوید: «تولید بیش از حد آب سنگین، برخلاف برجام است اما تاثیر واقعی ندارد زیرا ایران راکتور آب سنگین را نابود کرده بود... ذخیره بیش از 300 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده اما اگر رخ دهد، مسئله‌ای جدی‌تر است».
«آندره باکلیتسکی» کارشناس روس و تحلیلر اندیشکده «پی. آی. آر» با اشاره به برخی اقدامات ایران مانند حذف محدودیت ذخیره آب سنگین و اورانیوم غنی‌شده، عدم تغییر در وضعیت بازرسان آژانس اتمی و مهلت 60 روزه به کشورهای اروپایی، در توئیتر خود نوشت: «واکنش ایران کاملا ملایم و بسیار هوشمندانه بود».
روزنامه «نیویورک تایمز» نیز در گزارشی حول تصمیم ایران برای توقف برخی اقدامات ذیل برجام، نوشت: «با اینکه تصمیم ایران، این توافق هسته‌ای برجسته را نابود نمی‌کند اما آن را به بخش مراقبت‌های ویژه می‌فرستد».
حدود یک سال پیش بود (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) که دولت آمریکا به دستور ترامپ، به بهانه‌های واهی و ادعاهای بی‌اساس علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، از توافق بین‌المللی برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به «برجام» خارج شده و تمام تحریم‌های هسته‌ای ذیل این توافق را در دو بازه ۹۰ و ۱۸۰ روزه مجددا اعمال کرد.
البته این تنها اقدام ضد ایرانیِ کاخ سفید طی یک سال گذشته نبود و دولت ترامپ هر هفته تحریم‌ها یا محدودیت‌های جدیدی را علیه اشخاص و نهادهای ایرانی یا غیر ایرانی مرتبط با تهران اعمال کرده است. لازم به‌ذکر است که آمریکا در پیشبرد این اهداف خصمانه خود تنها نبوده و اتحادیه اروپا نیز با اقدامات ضد ایرانی تقریبا مشابهی، واشنگتن را همراه کرده است.
